Kaluđer i hajduk

Stojan Novaković je još 1865. godine dobio ideju da napiše pripovetku o poslednjim danima samostalnosti pod vladavinom despota Đurđa Brankovića. Delo je objavio 1913. godine pošto je osetio da dolazi smutno vreme, a tadašnjim generacijama potreba za duhovnom poukom. S namerom da oslika period kada se sloboda mora braniti, na kako nas srpska istorija uči, dva moguća načina, kroz veru ili oružje.

Dok se vlastela razapinje kome se privoleti Istoku ili Zapadu dva mlada, nadasve zadojena herojstvom i srpstvom junaka, Kojadin Gvozedenović i Dragoš Pletikosić biraju sopstveni put. Jedini ispravni put za spas naroda i pravoslavlja, prvi kroz monaško a drugi kroz hajdučko ruho.