Srpski intelektualci i Jugoslavija 1918-1929

Jugoslavija je 1918. bila novi toponim na starim geopolitičkim mapama Evrope i nedvosmisleni dokaz da je Prvi svetski rat iz korena promenio vekovna nasleđa evropskih naroda. U pobedničkom posleratnom ucrtavanju evropske geografije učestvovali su i predstavnici južnoslovenskih naroda, solidarno i dogovorno. Trebalo je, u istom maniru, da takav posao obave i kod kuće. To se, međutim, nije dogodilo. Prva decenija postojanja nove države Južnih Slovena suočila je srpske intelektualce sa mnogim izazovima zajedničkog života sa drugim narodima ali, isto tako, kohabitacije sa starim političkim elitama Srbije sa kojima i pre ujedinjenja nisu mogli da nađu zajednički jezik. Početni konfuzni nagoveštaji da političari nisu sposobni da u procesu konstituisanja nove države obave svoju istorijsku misiju, postali su realnost.

Ova knjiga, zasnovana na brojnim arhivskim dokumentima i literaturi, obiluje podacima o mišljenjima i stavovima srpskih intelektualaca o vremenu u kom su živeli i stvarali i o problemima države čiji su stanovnici bili. Nema iole poznatijeg akademika, profesora univerziteta, publiciste ili književnika čija argumentacija nije uključena u ovu knjigu, od Jovana Cvijića, Jovana Žujovića, Slobodana Jovanovića, Ljubomira Stojanovića, Milana Grola do Branislava Nušića, Miloša Crnjanskog i Justina Popovića.

Uprkos harizmi, znanju i ugledu, srpski intelektualci su bili nemoćni u odnosu sa politikom. Iza sebe nisu imali potrebnu partijsku i državnu strukturu i bez obzira na to koliko su njihova mišljenja bila racionalna a predlozi korisni, oni nisu uvažavani. U državi slabo razvijene političke kulture, skoro opšte nerazvijenosti i nepismenosti i tek na pragu demokratskih procesa koje je usvojio savremeni svet, idealizam intelektualaca je bio poništen političkim interesima. Srpski intelektualci bili su aktivni i angažovani učesnici istorije čije sudbinsko razrešenje je bilo van njihove moći.