Zar je to čovek

„Levija, hemičara iz Torina, koji je posle 8. septembra pobegao u planinu, zarobila je fašistička milicija negde krajem 1943. godine. Pošto je bio Jevrejin, osim što je bio i partizan, predali su ga nacistima koji su ga deportovali u Aušvic. Njegova sreća – to su reči koje on sam uvek ponavlja – bila je što je nemačka vlada 1944. godine, s obzirom na sve veću nestašicu radne snage, odlučila da produži prosečni životni vek logoraša koji su deportovani radi istrebljenja. Ostalo je učinila njegova diploma iz hemije: nije ga poštedela užasa, muka, bede, ali mu je u nekom trenutku omogućila da raspolaže olovkom i sveskom i nekoliko sati samoće da se vrati analitičkim metodama.”

Veličina romana Zar je to čovek leži u tome što o najvećoj strahoti svih vremena, kad ljudi nisu imali pravo ni na kašiku, Primo Levi piše sa začudnom smirenošću. Traganje za ravnotežom između
vlastite boli koja bi najradije vrištala (ili tupo klonula) i opore emotivne samodiscipline kojom je pisan ovaj roman, nije tek dužno izbegavanje patetike. To je veština književnog genija.